| Notes |
- Levensbeschrijving:
Op zondag 1 april 1906 wordt Henderkien (Henny) geboren in Gieten. Haar moeder, Albertien Peeks, dan twintig jaar, staat er alleen voor - van de vader ontbreekt elk spoor. Albertien woont in bij haar vader Jacob Peeks, die weduwnaar is, en haar twee zusters en broer. Om in hun onderhoud te voorzien, werkt Albertien als huishoudster in Borgen waar ze ook gaat wonen. Wanneer Henny drie is, overlijdt Albertien in het Academisch ziekenhuis in Groningen, op 20 december 1909.
Henny begint dan een tocht langs gezinsvervangende tehuizen en pleeggezinnen. Mogelijk heeft ze na het overlijden van haar moeder nog in Gieten gewoond in het gezin van haar moeder. Maar de zusters van haar moeder verhuizen naar elders en haar jongere broer overlijdt in november 1911. Vanaf november 1911 woont ze in Ermelo. Van Ermelo gaat ze op 1 april 1912 naar Amersfoort, waar ze in een pleeggezin woont. Dat duurt maar een maand. Dan gaat ze naar Vlissingen, waarschijnlijk een gezinsvervangend tehuis. In 1915 gaat ze weer naar Amersfoort waarschijnlijk ook in een pleeggezin. Daar blijft ze wat langer, maar in 1921 gaat ze weer naar Vlissingen naar het tehuis waar ze al eerder heeft gezeten. In juni 1924 verhuist ze naar Den Haag, waar ze op de Bezuidenhoutseweg gaat wonen. Of ze zelfstandig woont is niet duidelijk. Ze gaat daar naar de huishoudschool. In 1926 gaat ze naar Enkhuizen, waar ze de opleiding tot verpleegkundige gaat volgen. Ze woont daar intern in een zusterhuis met andere leerling-verpleegkundigen. In 1928 verhuist ze dan naar Amsterdam waar ze haar opleiding tot verpleegkundige vervolgt bij de Gemeentelijke Geneeskundige en Gezondheidsdienst.
Samen met Trijn Hulleman, Hinke Kerner, Harry Kan, Jannie Scheele en de arts Gerrit Kastein vertrekt Henny in oktober 1936 met een ambulancevliegtuig, mogelijk gemaakt door de Commissie Hulp aan Spanje, richting de Spaanse Republiek. Hier komt ze te werken in verschillende hospitalen, waaronder het hospitaal in Murcia.
In een brief aan de commissie Hulp aan Spanje vertelt ze over haar tijd daar. “Over het algemeen is iedereen erg tevreden over de Hollandse verpleegsters (…) Zeker zuster Kerner krijgt veel verantwoordelijkheden.” Hennie en zuster Kerner werken samen op de zaal van de pas-geopereerden. “Begin maar”, wordt ze bij aankomst daar verteld. In het begin is het zeker erg moeilijk, beide spreken de taal niet en hebben moeite te begrijpen wat de zenuwachtige, Franse hoofdzuster wil. Toch krijgen ze het uiteindelijk voor elkaar.
In dezelfde brief vertelt Henny dat de patiënten ook niet altijd makkelijk zijn, al wordt aan de discipline hard gewerkt. “Het is een dagelijkse strijd het roken door de verpleegsters tegen te gaan, evenals het drinken van de Spaanse volksdrank, de wijn.” Dat de lokale bevolking het niet met Henny eens is dat wijn voor de patiënten minder goed is, vindt ze erg lastig. De Spaanse patiënten vinden de Hollandse verpleegster vanwege haar ‘strenge’ houding minder ‘gentille et charmante’. Henny betreurt dit, maar zegt daarover dat ze vindt dat de patiënten meer hebben aan werkkracht. ‘Gentille et charmante’ is ze dan maar buiten werktijd.
In haar tijd in Murcia is er van alles tekort, schrijft ze, zeker wat betreft linnengoed, zeep en medische instrumenten. De spullen die uit Nederland worden toegezonden, worden daarom enorm gewaardeerd. Voor het Hollands personeel is de koffie die wordt toegezonden een fijne traktatie, er zijn zelfs eigen bedachte feestdagen ingesteld waarop dan een heus, heerlijk kopje Hollandse koffie gedronken wordt, “een waar feest!”.
Later werkt Henny als hoofd huishouding in het Hollands hospitaal in Villaneuva de la Jara. Onder haar strakke supervisie worden veel goede verbeteringen doorgevoerd, maar haar strikte werkwijze wordt niet door iedereen gewaardeerd. Jo Bovenkerk, dan hoofdzuster in het hospitaal, vertelt hoe Henny op een dag, zonder overleg, twee Spaanse vriendinnen die goed samenwerken uit elkaar haalt en ieder een eigen zaal geeft met twee minder sterke werkkrachten. Deze vriendinnen worden boos en weigeren te doen wat Henny zegt. Het wordt een hele ruzie waar uiteindelijk Theo van Reemst, als hoofdarts van het hospitaal, bij moet komen. Er komt een vergadering om de kwestie te bespreken. Omdat meer mensen hun beklag doen over de werkwijze van Henny wordt besloten dat het beter is wanneer ze wordt overgeplaatst naar een ander hospitaal.
Wanneer de Internationale Brigade wordt ontbonden in september 1938, probeert ook Henny terug naar Nederland te komen. Zij bevindt zich op dat moment in Denia, Alicante, en dat bemoeilijkt de terugtocht naar Nederland aanzienlijk. Het leger van Franco heeft een corridor geslagen naar de Middellandse Zee waardoor Catalonië is afgesneden van de rest van Spanje. De Canadese interbrigadist Ron Liversedge bevindt zich in september 1938 ook in de zuidelijk sector van de Spaanse republiek. Hij beschrijft in zijn memoires een Nederlandse verpleegster die Henny heet: “The real hero or heroine of the episode was a Dutch nurse named Henny. In the midst of the bombing, she rallied people who were trying to flee, including doctors, into a very efficient rescue squad, and thereby saved many lives.” (De echte held of heldin van deze episode was een Nederlandse verpleegster genaamd Henny. Tijdens het bombardement bracht ze mensen die trachten te vluchten, inclusief dokters, bijeen tot een erg efficiënt reddingsteam, en redde daarmee menig leven.)
Volgens het Zaans Volksblad komt zij pas in februari '39 terug, temidden van de grote stroom vluchtelingen uit Barcelona. Hoe zij in Barcelona wist te komen, wordt niet verteld. Het lukt haar het Zuid-Franse le Boulou, een klein dorpje dat als belangrijk evacuatiecentrum fungeert, te bereiken. Daar stapt ze op een willekeurige trein die haar naar St Zacharie, twintig kilometer van Marseille, brengt. Met hulp van de commissie ‘Hulp aan Spanje’ en het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken kan Henny vanaf daar, uiteindelijk als laatste van de uitgezonden Nederlandse verpleegsters, op 25 februari van 1939 terugkeren naar Nederland.
Ze vestigt zich in Eindhoven, waar ze gaat werken bij “De Dommelhoef”, een opvangtehuis voor Joodse jongens. In 1940 is ze weer terug in Amsterdam.
Wanneer de oorlog uitbreekt in Nederland, zet Henny haar strijd tegen het fascisme voort. Net als verschillende andere verpleegsters, waarvan meerdere ook in Spanje waren geweest, neemt ze deel aan het verzet en helpt ze, onder andere, Joodse onderduikers. Op 13 oktober 1943 doet de Sicherheitsdienst een inval in haar woning in de Eendrachtstraat in Amsterdam en wordt Henny gearresteerd voor het helpen van Joden en voor het zaaien van onrust. Ze wordt vastgezet in de gevangenis aan de Amstelveenseweg. Daar wordt ze verhoord. Tijdens dit verhoor heeft ze een onderduikadres verraden. Op een linnen lapje schrijft ze een briefje aan een vriendin die ook Henny heet, waarin ze uitlegt dat ze doorsloeg om haar pleegmoeder te redden. Het linnen lapje is de gevangenis uit gesmokkeld. Uiteindelijk is het in de collectie van het Verzetsmuseum in Amsterdam terechtgekomen.
Vanuit de gevangenis aan de Amstelveense weg wordt ze op 26 november 1943 overgebracht naar kamp Vught en, na de ontruiming op 6 september 1944, op transport gezet naar Duitsland. Tijdens deze reis ziet ze kans om een klein briefje - 10 x 8 cm - uit de trein te smokkelen, en dit briefje komt goed aan bij de geadresseerde, J. Voogd, die ze in Eindhoven bij haar werk op De Dommelhoef had leren kennen. Ze was “Häftlinge 651”. Dit briefje, dat in het bezit was van de dochter van de heer Voogd, bevindt zich nu in de collectie kamp Vught.
Vanaf Kamp Vught gaat ze via Kamp Ravensbrück naar Kamp Flossenburg. Henny overleeft het kamp en keert in juli 1945 terug naar Nederland. Ze kwam heel ziek terug en heeft onderdak gevonden bij de familie Voogd om daar te herstellen. Ze verblijft ruim een jaar bij hen. Op 19 juli 1946 wordt ze weer ingeschreven in Amsterdam.
Na de oorlog blijft het contact met verschillende van deze verpleegsters goed. Zo woont de verpleegster Tonny Kraay, samen met haar dochtertje Jos, tijdelijk bij Henny in. Jos herinnert zich vooral hoe streng ze haar vond. Henny was namelijk zeer feministisch en strikt, zoals ook al bleek uit haar verslag van haar tijd in Spanje. Jos herinnert dat Henny er een tamelijk Spartaanse opvoeding op na hield. Zo liet ze Josje bijvoorbeeld als peuter met haar blote voetjes in de sneeuw lopen. Hier zou ze sterker van worden, vond Henny.
Henny trouwt op 18 november 1959 met de 6 jaar oudere Sikke de Beer. Ze overlijdt op 17 juli 1975 in Amsterdam. Voor haar hulp aan Joden tijdens de oorlog is Henny opgenomen in de database van Yad Vashem.
|
1906 - 1975 (69 years)
